Opublikowano raport „Forest Condition in Europe. The 2024 Assessment”

Raport ICP Forest „Forest Condition in Europe. The 2024 Assessment”

Program Współpracy dla Oceny i Monitorowania Skutków Zanieczyszczenia Powietrza dla Lasów (ICP Forests) jest jednym z programów funkcjonujących w strukturze Konwencji EKG ONZ o Transgranicznym Przemieszczaniu się Zanieczyszczania Powietrza na Dalekie Odległości (UN ECE Convention on Long-range Transboundary Air Pollution, LRTAP). Co roku Centrum Koordynacyjne ICP Forests publikuje raport techniczny, który podsumowuje działalność programu oraz umożliwia krajom uczestniczącym przedstawienie swoich działań dotyczących badań stanu zdrowotnego lasów.

Raport techniczny z 2024 roku obejmuje wyniki z 32 spośród 42 krajów uczestniczących w programie, w tym z Polski. Część A opracowania zawiera przegląd najważniejszych rezultatów badań naukowych w dziedzinie stanu zdrowotnego lasów w 2023 r., w tym listę publikacji naukowych. Część B przedstawia natomiast ocenę kondycji zdrowotnej lasów, obejmującą analizę warunków meteorologicznych i depozycji atmosferycznej w roku 2022 oraz stanu koron drzew w 2023 r. Część C zawiera sprawozdania krajowe.

Stan zdrowotny drzewostanów jest wypadkową wielu czynników biotycznych i abiotycznych pochodzenia naturalnego i antropogenicznego, a parametrem do jego oceny jest poziom defoliacji koron drzew, czyli ubytku liści lub igieł, co odzwierciedla zmniejszenie zdolności do prowadzenia fotosyntezy przez drzewa. Na podstawie obserwacji prowadzonych na powierzchniach monitoringowych I rzędu określono, że średnia defoliacja drzewostanów w Europie wyniosła 24% w 2023 roku. W porównaniu do roku 2022 nastąpił wzrost wartości tego parametru, głównie ze względu na wzrost średniej defoliacji drzew iglastych, średnia defoliacja drzew liściastych pozostała na niezmienionym poziomie. Średnia defoliacja drzew liściastych pozostawała wyższa niż drzew iglastych, wynosząc odpowiednio 24,6% oraz 23,3%. W skali Europy najwyższym poziomem defoliacji cechują się dęby strefy umiarkowanej (29,3%) w przypadku drzew liściastych i śródziemnomorskie sosny nizinne (24,9%) w przypadku drzew iglastych. Analiza trendów wskazuje natomiast, że w ciągu ostatnich 20 lat największy wzrost defoliacji dotyczył wiecznie zielonych gatunków dębów występujących w strefie śródziemnomorskiej (+7,5 pp) oraz świerka pospolitego (+5,8 pp).

Warunki klimatyczne wpływają na strukturę, wzrost, zdrowie oraz dynamikę ekosystemów leśnych. Dlatego obserwacja tych warunków oraz ich sezonowych zmian na powierzchniach monitoringowych lasów jest kluczowa dla identyfikacji i interpretacji trendów zmian stanu lasów oraz interakcji z czynnikami stresowymi, takimi jak zanieczyszczenie powietrza czy szkodniki. Obserwacje meteorologiczne prowadzone w ramach ICP Forest wykazały, że w 2022 roku w Europie na większości powierzchni obserwacyjnych II rzędu, w większości stref klimatycznych, średnie roczne temperatury były ok. 1°C wyższe od średniej z wielolecia. Zaobserwowano również znaczny wzrost liczby dni z temperaturami powyżej 30°C, w szczególności w regionach klimatycznych, które w przeszłości były również narażone na tak wysokie temperatury. Jednocześnie rejestrowane w 2022 r. wysokości opadów na większości powierzchni monitoringowych II rzędu były niższe niż wartości średnie z wielolecia o ok. 15 do 45%. Obserwacja ta dotyczy również opadów w sezonie wegetacyjnym, co ma kluczowe znaczenie dla stanu ekosystemów leśnych. Występowały również pojedyncze powierzchnie, gdzie odnotowano wzrost opadów w Czechach, północno-wschodniej Polsce, południowych Niemczech i Austrii.

Depozycja związków azotu i siarki powoduje zakwaszenia ekosystemów, co może prowadzić m.in. do zwiększenia ich wrażliwości na czynniki stresowe, zmian w strukturze ekosystemów oraz ograniczenia dostępności niezbędnych składników odżywczych. Nadmierna depozycja związków azotu jest przyczyną eutrofizacji m.in. wpływając na metabolizm roślin oraz zaburzając równowagę ekosystemów leśnych. Depozycja atmosferyczna związków siarki i azotu spadła na powierzchniach monitoringu lasów II rzędu w Europie, chociaż w różnym tempie. Obecnie podwyższona depozycja siarczanów w opadzie podkoronowym ogranicza się głównie do obszarów w pobliżu dużych źródeł punktowych oraz w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej. Wysoka depozycja podkoronowa azotu nieorganicznego w dalszym ciągu obserwowana jest w Europie Centralnej, przy czym wysoka depozycja amonu była stwierdzana na większym obszarze niż w przypadku azotanów. Ponieważ całkowita depozycja azotu jest większa niż jego depozycja w opadzie podkoronowym prawdopodobnie ładunki krytyczne azotu są przekraczane w dużej części Europy.

Raport wraz z suplementem dostępny jest na stronie Programu ICP Forest.